“Μια μέρα, τα παπούτσια μου έσπασαν. Ήταν παπούτσια με ξύλινες σόλες. Έπρεπε να δουλεύω ξυπόλητος στο χιόνι για τρεις ημέρες. Γιατί συνέβη τον Δεκέμβρη.”
Michel Van Ausloos, Βέλγιο
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Νόιενγκαμμε (KZ Neuengamme) δημιουργήθηκε το 1938 κοντά στο χωριό Μπέργκντορφ του Αμβούργου και λειτούργησε αδιάλειπτα μέχρι το 1945. Κατά τη διάρκεια λειτουργίας του υπολογίζεται ότι περισσότεροι από τους μισούς, επί συνόλου 106.000, κρατούμενοι που βρέθηκαν στους χώρους του, απεβίωσαν λόγω των απάνθρωπων συνθηκών.
Ο συνολικός αριθμός επαληθευμένων θυμάτων ανέρχεται σε 42.900 ανθρώπους.
Το ιστορικό
Τον Σεπτέμβριο του 1938 η εταιρεία DEST (γερμανική εταιρεία χωματουργικών και εξορυκτικών εργασιών), αγόρασε το πλινθοποιείο που βρισκόταν στο Νόιενγκαμμ. Θα το χρησιμοποιούσε για την παραγωγή τούβλων. Στις 13 Δεκεμβρίου αποφασίστηκε η κατασκευή στρατοπέδου συγκέντρωσης γύρω από το πλινθοποιείο. Για το σκοπό αυτό μεταφέρθηκαν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν περίπου 100 κρατούμενοι. Τον Απρίλιο του 1940, η SS υπέγραψε με τις αρχές της πόλης του Αμβούργου συμβόλαιο, για την κατασκευή ενός μεγαλύτερου εργοστασίου τούβλων, στο οποίο και σκόπευε να απασχολήσει κρατουμένους.
Η δημιουργία του νέου πλινθοποιείου αποσκοπούσε στην κατασκευή τούβλων που προορίζονταν για τα αποκαλούμενα “κτήρια του Φύρερ”. Ως κτήρια του Φύρερ εμφανίζεται το ναζιστικό σχέδιο ανασυγκρότησης των περιοχών του Αμβούργου και των παραποτάμιων περιοχών του ποταμού Έλβα.
Αρχικά μεταφέρθηκαν σε αυτό κυρίως Γερμανοί που αντιτίθονταν στο καθεστώς ή θεωρήθηκαν “απόβλητοι” της κοινωνίας. Ωστόσο, αν και το ποσοστό των Γερμανών κρατουμένων ήταν αρχικά περίπου το 80% του συνόλου, αυτό μειώθηκε στο 10% μέχρι τη διάλυση του στρατοπέδου. Μεταφέρθηκαν με τον καιρό κρατούμενοι από ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη.
Τον Απρίλιο του 1942 το στρατόπεδο απέκτησε δικό του κρεματόριο. 200 Ρώσοι αιχμάλωτοι πολέμου θανατώθηκαν σε θάλαμο αερίων το 1942. Την ίδια περίοδο οι κρατούμενοι αναγκάστηκαν να εργάζονται στην παραγωγή εξοπλισμού.
Τόπος εξόντωσης μέσω καταναγκαστικής εργασίας
Το στρατόπεδο χρησίμευσε ως τόπος εξόντωσης των κρατουμένων μέσω της καταναγκαστικής εργασίας. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες υποχρεώνονταν να εργαστούν οι κρατούμενοι ήταν απάνθρωπες: Εξαιρετικά σκληρή χειρωνακτική εργασία, ελλιπής διατροφή, καμία φροντίδα υγιεινής, μετάδοση ασθενειών. Προφανώς και βία από τους δεσμοφύλακες…
Οι εργασίες στο κεντρικό στρατόπεδο επικεντρώνονταν κυρίως στην παραγωγή τούβλων. Οι κρατούμενοι υποχρεώθηκαν, να διανοίξουν στο σκληρό έδαφος ένα κανάλι, προκειμένου να μπορούν να μεταφερθούν με μαούνες τα παραγόμενα τούβλα. Η διάνοιξη αυτή έγινε με ανεπαρκή εξοπλισμό και κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, ενώ δεν λήφθηκε καθόλου υπόψη η κατάσταση της υγείας τους.
