Γράφει: Σωτηρία Βασιλείου
Γεννήθηκα σε ένα συνοικισμό της Κύπρου το 1985. Ο συνοικισμός μετρούσε ήδη δέκα έτη ζωής… Ήταν η περίοδος επανατοποθέτησης της ζωής της Κύπρου σε νέες βάσεις, μετά την συνειδητοποίηση πως η επιστροφή στις εστίες μάλλον θα αργούσε. Ο συνοικισμός μεγάλωσε μαζί μου, με τους χωματόδρομους να στρώνονται με άσφαλτο και τα σπίτια να πολλαπλασιάζονται μαζί με τους ενοίκους τους, καλύπτοντας τα αλλοτινά χωράφια, σπαρμένα και άσπαρτα.
Στις αρχές τις δεκαετίας του 1990 εμφανίστηκαν στη ζωή μου δύο Σκανδιναβοί τύποι, καθόλα, συμπαθέστατοι, ο Μούμιν και η Σνόρκα…. Ξετρελάθηκα όταν τους είδα στην μαυρόασπρη τηλεόραση και έπειτα στην έγχρωμη, της οποίας, για μεγάλο διάστημα, το ρεπερτόριο περιοριζόταν στο ΡΙΚ1, στο ΡΙΚ2 και στον ΛΟΓΟ (ήταν πριν ακόμα φτάσει ο ΑΝΤ1 με της Ελλάδος τα Παιδιά, τον Δόγγανο, τον Γ. Δράκο και τον αστυνόμο Θεοχάρη). Οπωσδήποτε, ξετρελάθηκα επίσης με την έμπνευση της Τράπεζας Κύπρου (του ασθενούς που παλεύει για την ανάνηψη) να μετατρέψει τους δύο Σκανδιναβούς σε κουμπαράδες για παιδιά καταθέτες. Με 200 λίρες κατάθεση έπαιρνες τη Σνόρκα, με 250 τον Μούμιν και με 500 έναν ελέφαντα (το όνομα δεν το θυμάμαι και το google δεν μου έβγαλε κανένα αποτέλεσμα για το… προϊντερνικό αυτό πλάσμα). Βεβαίως υπήρχαν και ανταμοιβές και για χαμηλότερα ποσά: με 50 λίρες μια χελώνα, ενώ μέχρι να φτάσεις στο Μούμιν μεσολαβούσαν και κάποια άλλα ζώα-σταθμοί.
Πέρα από την τέρψη, ο Μούμιν, η Σνόρκα και η παρέα τους με έμαθαν να είμαι νοικοκυρά… Άλλωστε, μου το επέβαλλαν οι συνθήκες. Μπορεί η Κύπρος να αποτέλεσε έναν ουρανοξύστη αλλά δεν υπήρξαν όλοι οι Κύπριοι ένοικοι του ρετιρέ.
Η Μπάρμπι με την κουστωδία και τα προικιά της απέπλευσε στο νησί μετά τον Μούμιν και την Σνόρκα. Όσο για τις κονσόλες και τις ταμπλέτες, απέχουν έτη εκτυφλωτικού φωτός από τα γραφικά που περιγράφω. Αποτελούν, τα πιο πάνω, το έμβλημα γενεών που ακολούθησαν τη δικιά μου. Ζήλεψα κάποτε εκείνες τις γενιές αλλά κυρίως φοβόμουνα γι’ αυτές. Τώρα φοβάμαι περισσότερο. Τα παιδιά που μεγάλωσαν στα ερείπια του 1974 ήθελαν να προσφέρουν στους γόνους του τα πάντα. Και κάπου εκεί το μέτρο χάθηκε. Βοήθησαν και οι συνθήκες. Ήταν τότε, κατά τη δεκαετία του 1990 που πραγματοποίησαν απόβαση στην Κύπρο Ρώσοι, Γεωργιανοί και Έλληνες της πρώην ΕΣΣΔ πολλοί, πλούσιοι πολύ και φτωχοί πολύ. Οι πρώτοι – μικροί και μεγάλοι Κροίσοι – έριξαν νερό στο μύλο ως επενδυτές και αγοραστές, οι δεύτεροι αποτέλεσαν φτηνό εργατικό δυναμικό. Η μετέπειτα πορεία της Κύπρου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον πληθυσμό αυτό.
Πλήθυναν, κατά το διάστημα 1995-2012 στην Κύπρο τα κατά κεφαλήν αυτοκίνητα και οι κατοικίες και αυξήθηκαν οι Φιλιππινέζες και οι Σριλανκέζες κατά νοικοκυριό. Βεβαίως οι ζωτικές ανάγκες πολλαπλασιάστηκαν. Η προσφορά ανταποκρινόταν στη ζήτηση με τον τομέα των υπηρεσιών παντός είδους να γιγαντώνεται και τους απαιτητικούς πελάτες να αυξάνονται. Νευραλγική λεπτομέρεια: όλος αυτός ο κόσμος με στηριζόταν εν μέρει σε δάνεια. Κροίσοι με στέμματα εκτυφλωτικά μεν, επίχρυσα δε.
Τον Ιούλιο του 2011 η έκρηξη στο Μαρί άφησε πίσω της 11 νεκρούς και ζημιές εκατομμυρίων. Υπήρξε ένα πλήγμα για την οικονομία το Μαρί, έθεσε πολλαπλά ζητήματα και άφησε ακανθώδη ερωτήματα ως προς την λειτουργία του κράτους, να πλανώνται. Παρά την καταγραφή των απαντήσεων στο Πόρισμα για την έκρηξη, αυτά εξακολουθούν να πλανώνται. Ανεκμετάλλευτες έμειναν και οι εισηγήσεις του Πορίσματος ως προς την εξυγίανση του κράτους, με το τελευταίο, δια του πρώτου πολίτη του να δηλώνει υγιέστατο. Το κούρεμα των ομολόγων του ελληνικού κράτους, τα οποία Λαϊκή Τράπεζα και Τράπεζα Κύπρου είχαν αγοράσει με γνώση του κινδύνου που τα χαρακτήριζε κατάφερε ένα πλήγμα 4,5 δισεκατομμυρίων στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Για λόγους άξιους διερεύνησης (μάλλον μας έπιασαν στον ύπνο ως συνήθως) η κυπριακή πλευρά δεν ήγειρε απαιτήσεις που θα διασφάλιζαν το κυπριακό κράτος. Οπωσδήποτε, με τις ευλογίες των βουλευτών του υγιέστατου κυπριακού κράτους η Λαϊκή απομύζησε εκατομμύρια ενώ μύριζε ήδη πτωμαϊνη. Σημειωτέον πως η Βουλή ενέκρινε τις σχετικές διαδικασίες με την έγκριση νομοσχεδίων, τα οποία οι βουλευτές δεν έκριναν αναγκαίο να διαβάσουν (καλά, δεν ήταν και πρωτοπόροι). Στο μεταξύ οι φωνές που προειδοποιούσαν για εκτροχιασμό γενικό του βαγονιού με το όνομα Κύπρος πλήθαιναν αλλά το ακροατήριο παράμενε ελάχιστο.
Τον Φλεβάρη του 2013 ο Δημήτρης Χριστόφιας έδωσε τα αγωνιστικά χαιρετίσματά του στην εξουσία με το κεφάλι ψηλά, όπως δήλωσε. Δεν γράφω περισσότερα, όπως ο ίδιος άλλωστε δήλωσε, η ιστορία θα τον κρίνει. Μια σημείωση μόνο: πριν δώσει τους χαιρετισμούς ο κ. Χριστόφιας τα έδωσε όλα στον λαό μετατρέποντας τα πλεονάσματα σε ελλείμματα και χρέη.
Όταν τα ξημερώματα της 15ης Μαρτίου (εν τέλει και αυτό το 15 κάτι θα πρέπει να σημαίνει για την Κύπρο) ο Νίκος Αναστασιάδης έπαιρνε μια κλειστή στροφή πάνω από το χάος, πετώντας έξω από το βαγόνι τις προεκλογικές δεσμεύσεις του, το νησί βίωσε έκρηξη μεγατόνων. Από τις 15 έως τις 28 Μαρτίου η Κύπρος επέδειξε το σύνολο των ελαττωμάτων και των αρετών της, κληροδότημα μάλλον της ιστορίας της.
Η (υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες συναφθείσα) συμφωνία του Eurogroup της 15ης Μαρτίου προέβλεπε καθολικό κούρεμα των καταθέσεων σε ποσοστό 6,75% για καταθέσεις από 1 έως 100.000 Ευρώ και 9,9% για καταθέσεις μεγαλύτερες. Σε δραματικό διάγγελμά του ο Νίκος Αναστασιάδης τόνισε την ανάγκη ψήφισής του, ενώ το ίδιο έπραξαν και άλλοι πολιτικοί και οικονομολόγοι. Το τελικό νομοσχέδιο έφτασε στη Βουλή με την τροποποίηση της εξαίρεσης των ποσών έως τις 20.000. Κι ενώ το πρωί της Τρίτης 19 Μαρτίου όλοι μιλούσαν για ζήτημα μίας ψήφου, η ψηφοφορία κατέληξε σε 36 ψήφους εναντίον και 19 αποχές.
Εκείνο το «όχι» πανηγυρίστηκε πολύ, στην Κύπρο και στην Ελλάδα, των ΜΜΕ μη εξαιρουμένων. Καλά τα «όχι», αλλά πρέπει να υπάρχουν και εναλλακτικές, διότι τότε τα «όχι» μετατρέπονται σε οχιές. Οι ώρες που προηγήθηκαν και ακολούθησαν ήταν γεμάτες plan αλλά και πλάνες. Απορρίψαμε το κούρεμα και προτιμήσαμε το ρέμα. Ηρωική απόφαση αλλά άωρη. Ούτε από ποιο ύψος έπεσε το καράβι ξέραμε, ούτε τη φύση των νερών ούτε ποιοι οργανισμοί ενδημούσαν στα ύδατα εκείνα. Όταν τελικά πέσαμε στο νερό και κάπως ξυπνήσαμε αντιληφθήκαμε ότι τα αχαρτογράφητα ύδατα ήταν παγωμένα, τρικυμισμένα και γεμάτα καρχαρίες. Κάπου τότε καταλάβαμε πως οι γνώσεις του πληρώματος ήταν πολύ λίγες για την περίσταση.
Στο μεταξύ στείλαμε και στη Ρωσία τον υπουργό των Οικονομικών για να διαπραγματευθεί με το ξανθό γένος τη λύτρωση του ταλαίπωρου γένους. Όπως όμως έδειξαν τα πράγματα, η αρκούδα δεν ήταν ποτέ έτοιμη να κατέβει επίσημα στη Μεσόγειο (δεν το ευνοεί και το κλίμα άλλωστε). Με άδεια χέρια μας ήρθε πίσω ο κ. Σαρρής αφού ούτε δώρα ούτε ελεημοσύνη προσέφεραν οι Ρώσοι. Τα χαμόγελα αισιοδοξίας πάγωσαν, ήδη από τις πρώτες στιγμές στη Μόσχα, ενώ η Βρετανία έστειλε ένα στρατιωτικό αεροσκάφος με ένα εκατομμύριο ευρώ σε μετρητά για τους Βρετανούς στρατιώτες της στο νησί. Το τελευταίο ήδη βίωνε ευρω-ξηρασία, με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματά του να παραμένουν κλειστά από τις 15 Μαρτίου. Και ο ελληνοκυπριακός θίασος συνέχιζε να προελαύνει με τους ξυλοπόδαρους νάνους του, τους κλόουν του, τους ακροβάτες του και τους υπνοβάτες του. Μάλιστα, έφτασε και κλιμάκιο από την Ελλάδα για συμμετάσχει στο έργο, που άρχισε σαν φάρσα και κατέληξε σε τραγωδία. Στο μεταξύ η επίσημη Ελλάδα παρακολουθούσε το δράμα ανέκφραστη ενώ τα ΜΜΕ επιδόθηκαν σε ποικιλόμορφο και ποικιλόχρωμο σχολιασμό των δρωμένων με το σύνηθες άηθες πάθος.
Στις 21 Μαρτίου ο μεγάλος ασθενής με το όνομα Λαϊκή Τράπεζα διαμελίσθηκε γοργά και λυσιτελώς σε ηλικία 112 ετών, με χιλιάδες καταθέτες, φυσικά πρόσωπα, εταιρείες, ιδρύματα και συλλόγους, να μένουν μετέωροι.
Πλέον όλοι οι επιβαίνοντες του περήφανου πλοίου αντιλήφθηκαν πως τα βράχια και τα παγόβουνα ήταν πολύ κοντά. Η σημαία με το ηρωικό «όχι» υπεστάλη και οι ζητωκραυγές έδωσαν τη θέση τους στην αγωνία. Κάποιοι, που ευτυχώς ήταν η μειονότητα, επέμεναν πως έπρεπε να πηδήξουμε από το πλοίο του Ευρώ άνευ σωσιβίου. Κι ενώ είχαμε φτιάξει τόσα κουδούνια για τη γάτα κινδυνεύαμε είτε να κρεμαστούμε θορυβωδώς είτε να μας κατασπαράξει η γάτα, που με την καθυστέρησή μας μάλλον ήταν πλέον ιαγουάρος. Ο τελευταίος παρακολουθούσε τους λεονταρισμούς μας με ενδιαφέρον, έτοιμος για το γεύμα του. Κι ενώ κάναμε ασκήσεις ισορροπίας ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση κινδυνεύαμε να βρεθούμε διαμελισμένοι και κρεμάμενοι. Τότε ήταν, που κάποιοι έσπευσαν να βαφτίσουν το μεθυσμένο παραπάτημα της 19ης Μαρτίου ελιγμό. Τότε ήταν που κατανοήσαμε πως ούτε μεγάλο συστημικό κίνδυνο αποτελούσαμε ούτε τον ομφαλό της γης και της οικονομίας βεβαίως. Στο μεταξύ ο Ψαλιδοχέρης βγήκε παγανιά θρασύτερος από ποτέ, κουρεύοντας όλο και πιο άτσαλα, καταφέρνοντας όλο και μεγαλύτερα τραύματα. Οπωσδήποτε το μοντέλο ανάπτυξης ήταν θνησιγενές, η διορθωτική επέμβαση ήταν απαραίτητη αλλά αυτή έπρεπε να διενεργηθεί από νευροχειρούργο, όχι από παθολογοανατόμους και κτηνιάτρους.
Τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου το Eurogroup κατέληξε σε ένα περίγραμμα της λύσης, η οποία όπως εξελίσσεται μπορεί να λογιστεί και ως διάλυση, ένα όλεθρος που διαδραματίζεται λάθρα. Είναι πάντως μια λύση που αφήνει την Κύπρο μέσα στο πλοίο του Ευρώ, ως πλήρες μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Οικογένεια… μάλλον αποτελεί ευφημισμό ο όρος. Μύθος άνευ ήθους η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Θυμάμαι εκείνες τις ρομαντικές εκθέσεις που έγραφα κάθε Ιανουάριο στο σχολείο, στο πλαίσιο του πανευρωπαϊκού διαγωνισμού για την Ενωμένη Ευρώπη και νιώθω την απομείωση ενός οράματος. Λοβοτομή αξιοπιστίας κυρίως… έτσι απλά… που ίσως η ιστορία την καταχωρήσει ως τομή… σε πλαίσιο μελανό… Ωστόσο, είναι γεγονός πως η ιδιότητά μας ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης είναι το μόνο μας στήριγμα, καταφύγιο και άμυνα σε μια γειτονιά ευαίσθητων ισορροπιών (οι πρόσφατες εξελίξεις δεν αφήνουν αμφιβολία ως προς την ευαισθησία).
Στην Κύπρο είναι πολλές οι φωνές του παραπόνου αλλά και της οργής για τη στάση της Ελλάδας στο Eurogroup αλλά και στη συνέχεια. Πρέπει μάλλον να κατανοήσουμε πως η Ελλάδα πάντα θα είναι πολύ μακριά. Ποτέ δεν θα έχει αρκετό οξυγόνο και για μας, ούτε θα έχει την πολυτέλεια να αποστερηθεί τα πνευμόνια ή τα δεκανίκια της για χάρη μας.
Μάλλον έφτασε η ώρα η Κύπρος να αναλάβει τις ευθύνες της ως ενήλικο κράτος, άλλωστε κλείνει φέτος τα 53. Ως τώρα ήμαστε οι αλύτρωτοι Έλληνες, της Ρωσίας οι προστατευόμενοι, το χρυσοπράσινο φύλλο… Μάλλον έφτασε η ώρα να αναλάβουμε τις ευθύνες μας ως πολίτες ανεξάρτητου κράτους.
Στις 28 Μαρτίου τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα άνοιξαν τις γυάλινες πύλες τους με περιορισμούς στη λειτουργία τους, περιορισμούς αντιβαίνοντες στους ευρωπαϊκούς κανόνες. Οι Κύπριοι έδωσαν μαθήματα αξιοπρέπειας με τη συμμόρφωσή τους στους κανόνες, μετατρέποντας τις περιγραφές της εν δυνάμει τραγωδίας σε ωδές για την ανώτερη αυτή στάση. Θεσμοί, οργανώσεις και οργανωμένα σύνολα αποδεικνύουν την ενεργή παρουσία της έμπρακτης αλληλεγγύης στο νησί. Το Εθνικό Ταμείο Αλληλεγγύης μπορεί να αποτελέσει πυλώνα στον αγώνα για την αναστύλωση. Το γεγονός πως ήδη συζητάμε και σχεδιάζουμε την αναστήλωση είναι ελπιδοφόρο και απόδειξη μιας ισχυρής ικανότητας διαχείρισης κρίσεων. Όσον αφορά στη σύσταση της τριμελούς Διερευνητικής Επιτροπής για την απόδοση ευθυνών, θεωρώ πως το έργο της, εξελισσόμενο σε τιμωρία, μπορεί να αποτελέσει κεντρομόλο δύναμη. Κάθε τραγωδία οφείλει να περιλαμβάνει τίσιν και λύτρωσιν. Διότι πρέπει να σημειώσουμε πως ελλοχεύει ο κίνδυνος διάρρηξης της κοινωνικής συνοχής. Στο κατώφλι της κρίσης βρισκόμαστε και αν δεν βρεθούν βαλβίδες εκτόνωσης και κεντρομόλες δυνάμεις, οι αντίθετες φωνές, οι δυνάμεις και τα συμφέροντα θα βρεθούν αντιμέτωπα για την υπεράσπιση των κεκτημένων. Άλλωστε, και ο επιπολάζων λαϊκισμός των φωστηροσωτήτων αντιμετωπίζεται μόνο με έργα, που μεταφράζονται και σε δικαιοσύνη.
Είναι δύσκολη η επόμενη μέρα για την Κύπρο, δύσκολη κυρίως για τη γενιά που μεγάλωσε σε ένα κρουαζιερόπλοιο με πλώρη για τη Μύκονο και τώρα πλέει σε μια σχεδία με προορισμό την Ιθάκη. Όσο για τα παιδιά, αντί να τους μεταγγίσουμε την κατάθλιψη για το ναυάγιο πρέπει να τους μεταδώσουμε τη χαρά για τα απλά πράγματα. Οπωσδήποτε, τα όνειρα, οι ελπίδες και τα οράματα δεν πρέπει να υποβληθούν σε κούρεμα, καθώς δεν συνδέονται άμεσα με τα «ριάλια» και την «πούγκαν». Η Κύπρος διαθέτει τις δυνατότητες για ανάπτυξη σε τομείς πέρα από τον χρηματοοικονομικό. Μπορεί, το νησί, να αποτελέσει ένα τουριστικό, επιχειρηματικό, εκπαιδευτικό, ενεργειακό και χρηματοοικονομικό κέντρο, ισόρροπα αναπτυγμένο και οικοδομημένο σε στέρεες βάσεις.
Ο Σεφέρης διαπίστωσε πως στην Κύπρο το θαύμα ζει ακόμα. Οφείλουμε να επιβεβαιώσουμε τη διαπίστωση, με λιγότερη οίηση και περισσότερη σύνεση. Δεν είμαι ούτε οικονομολόγος ούτε πολιτικός. Πιστεύω όμως πως κάθε πρόσληψη του γεγονότος ή μαρτυρία έχει τη σημασία της.
ΥΓ: Ουδέν πρωταπριλιάτικο αστείο περιλαμβάνεται στο κείμενο. Φαιά αλλά αληθινά!
Σχέδιο του Paresh Nath
