ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ
Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο και τα 10 -περίπου- λάθη μας για τις γιορτές.
Οι μεγάλοι θεοί του κόσμου, σε ολόκληρο τον πλανήτη, έχουν σχέση με τον Ήλιο. Την γέννησή τους, εντελώς συμπτωματικά, την γιόρταζαν σε ολόκληρο τον κόσμο, την μέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, την πιο ιερή μέρα του χρόνου. Γιατί, απλούστατα, μετά από τριήμερη στάση στις μεγαλύτερης διάρκειας νύχτες του χρόνου, στις 21, 22 και 23 Δεκεμβρίου, ο ηττημένος από το σκότος θεός, ξαναζωντάνευε, για να ξεκινήσει την ανοδική του πορεία. Εδώ πάλι, κάποιοι, έχουν την αντίληψη πως ο ήλιος του χειμώνα είναι πιο μακριά από την γη… Λάθος. Είναι πιο κοντά και πιο λοξά κατά 23,5 μοίρες από το καλοκαίρι, που βρωμάνε οι θάλασσες αντηλιακά.
Τα Χριστούγεννα ως μέρα γέννησης του Χριστού
Τα Χριστούγεννα είναι η -αποδεδειγμένη από τα ευαγγέλια- μέρα γέννησης του Χριστού. Λάθος. Τον 4ο μ.Χ. αιώνα, ο Πάπας Ιούλιος ο Α’, καθιέρωσε την μεγάλη εορτή, γιατί όπως λένε οι κακές γλώσσες, ήθελε να την φέρει κοντά στην παραδοσιακή ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρναλίων, προς τιμή του θεού Κρόνου. Συμπτωματικά ήταν στο χειμερινό ηλιοστάσιο και την ονόμαζαν “η ημέρα του αήττητου ήλιου”.
Εντελώς “τυχαία” επίσης, οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, την ίδια μέρα γιόρταζαν την γέννηση του Διόνυσου, γνωστού και ως “θείο βρέφος”. Με ένα μωρό στην αγκαλιά, οι ιέρειες, ανέβαιναν στο βουνό ψέλνοντας πως “Ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε”.
Το Ιερατείο του Ιερού της Αμαθούντας, με γνώσεις αστρονομίας, κατόρθωσε να προσανατολίσει τον κύριο Ναό της Αφροδίτης -ύψους από το έδαφος 18 μέτρων- με τρόπο που στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο την 22α του Δεκέμβρη, να ευθυγραμμίζεται και να εναρμονίζεται με το αντανακλώμενο φως από τη θάλασσα, μια ώρα περίπου μετά την ανατολή του Ήλιου.
Επειδή όμως η Διονυσιακή -όπως και η Ρωμαϊκή- γιορτή συνοδεύονταν από κρασί και τα γνωστά όργια, υπήρξαν χριστιανικές αιρέσεις όπως η Λουθηρανοί και οι Πουριτανοί που δεχόταν ως ιερή μέρα μόνο το Σάββατο. Και με τίποτα τις επιλογές της Παπικής Εκκλησίας.
Και να που στη Βοστόνη του 17ου αιώνα, που είχαν την πλειοψηφία οι Πουριτανοί, απαγόρευσαν τον εορτασμό των Χριστουγέννων, την αργία και το έθιμο της παροχής βοήθειας με όποια μορφή στους φτωχότερους, που γύριζαν από πόρτα σε πόρτα, μοιράζοντας ευχές απλώνοντας το χέρι…
Και επειδή οι σύγχρονοι άνθρωποι θεωρούν ότι οι ευχές πιάνουν οποιαδήποτε μέρα, κάνουν λάθος! Οι μεγαλύτεροι μύστες πίστευαν πως η ιδανικότερη μέρα για ευχές είναι του Αγίου Χειμερινού Ηλιοστασίου. Ό,τι ευχηθείτε, “πιάνει”!
Διαισθάνομαι πως ακόμη έχετε επιφυλάξεις.
Λοιπόν ο πιο παλιός θεός που γεννήθηκε τέτοια μέρα, είναι ο Μίθρας. Ο θεός του φωτός των Περσών (και του Ιουλιανού που έκανε παράβαση και τον φάγανε).
Αλλά και ο Ρα, ο Αιγύπτιος Θεός του ήλιου.
Και ο Βάαλ των Βαβυλώνιων.
Και ο Βράχμα των Βραχμάνων.
Το στόλισμα του δένδρου είναι των αρχαίων Σκανδιναβών, που κρέμαγαν ευχές. Το γνωστό μας γκι, που χρησιμοποιούμε χριστουγεννιάτικα, μας ήρθε από τους Κέλτες δρυΐδες που το μάζευαν. Αυτή την μέρα.
Και οι Εβραίοι γιορτάζουν την Hanukkah -την μέρα αυτή-, ανάβοντας την menorah σαν γιορτή του φωτός. Για την αναστήλωση του Δεύτερου Ναού και την απελευθέρωση τους από έναν κοντοχωριανό μας Σελευκίδη, από τον Ευρωπό του Κιλκίς, που ηττήθηκε από τους Μακκαβαίους.
Κέλτες και Σάξωνες;
Και το Stonehenge, αυτό το κυκλικό σύμπλεγμα πετρών από το 3000 π.Χ. που μοιάζει εκπληκτικά με τα αρχαιότατα -μόλις 14.000 χρόνων- ευρήματα του Goebekli Tepe στην νότια Τουρκία, δεν κατασκευάστηκε για να τιμήσει το θερινό ηλιοστάσιο, αλλά το χειμερινό.
Η παγανιστική γιορτή Yule των Κελτών και Σαξώνων (Yalda την λένε οι Πέρσες και σημαίνει γέννηση για τον Μίθρα) γιορτάζεται μέχρι σήμερα με αναπαραστάσεις. Εκεί, σας φαίνονται πιο σοβαροί από τους σύγχρονους δικούς μας με τους χιτώνες;
Και οι Ίνκας;
Τρεις άνδρες ανεβαίνουν στην κορυφή ενός στύλου ύψους 15 μέτρων. Ένας απ’ αυτούς χτυπά ένα τύμπανο και παίζει ένα φλάουτο. Οι άλλοι δύο, έχουν ένα σχοινί κολλημένο στο στύλο γύρω από το ένα πόδι και πηδούν.
Αν προσγειωθούν στα πόδια τους, πιστεύεται πως ο Θεός του ήλιου θα χαρεί και πως οι μέρες θα αρχίσουν να μεγαλώνουν. Είναι to Palo Volador, που αναβίωσε το 1950 στο Cusco μετά από απαγόρευση 4 αιώνων, και αφορά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, την μεγάλη γιορτή των Ίνκας, Inti Raymi.
Και οι Μάγιας;
Και οι Μάγιας τελετουργούν στο ναό τους, γνωστό ως El Castillo. Μια πυραμίδα, που την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου παρουσιάζει ένα μαγικό φαινόμενο… Οι ανατολικές και βόρειες πλευρές βρίσκονται σε απόλυτο σκοτάδι ενώ οι δυτικές και νότιες, συγκεντρώνουν το φως της ημέρας, μια παρόμοια κατάσταση με τους πόλους της γης.
(Και μιας κι αναφερθήκαμε στους πόλους, ένας μαθητής του Δημόκριτου, είχε υπολογίσει πως υπήρχαν περιοχές που είχαν έξι μήνες νύχτα και έξι μήνες μέρα, όταν άλλοι πίστευαν ότι η γη είναι επίπεδη.)
Οι μόνοι που δεν γιορτάζουν το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι οι μουσουλμάνοι. Αν και ραμαζάνι με μεγάλες νύχτες θα βόλευε.
Επίλογος
Μετά απ’ όλα αυτά, η κανονική Πρωτοχρονιά θα έπρεπε να είναι η επόμενη του χειμερινού ηλιοστασίου, με τη μέρα “σπυρί-σπυρί” να μεγαλώνει. Όπως το γιόρταζαν παλιότερα, έχοντας τον Άγιο Σπυρίδωνα στην μέρα αυτή. Για κάποιο λόγο, τον μετακίνησαν.
Πρωτοχρονιά… Όλοι μας μάθαμε πως ο Άγιος Βασίλης φέρνει τα δώρα.
Λάθος. Ο Άγιος Νικόλαος (Santa Klaus) ισχύει για τον υπόλοιπο κόσμο, εκτός Ελλάδος. Επίσης λάθος είναι πως το διαφημιστικό concept της coca cola ήταν αυτό που ανέδειξε τον άγιο με τα κόκκινα. Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, μας πρήζουν με τα “πρωτότυπα κατορθώματα” του μέσω αηδιαστικών διαφημιστικών καμπανιών, βάζοντας κι έναν “καλό σκοπό” στο τέλος.
Τα κόκκινα ρούχα, τα έδωσε ο 21 χρόνος Tomas Nast το 1863, δημιουργώντας έναν ήρωα που θα έφερνε δώρα στα στρατεύματα του Αμερικάνικου Εμφύλιου, μιμούμενος τον Uncle Sam. Δηλαδή, 4 δεκαετίες πριν το ξεσηκώσει η μεγάλη εταιρεία.
Υ.Γ. Καθώς είναι μέρες εορτής για όλους τους πιστούς και άπιστους, ας αποφύγουμε το παραμικρό ρατσιστικό σχόλιο.
Και μην ξεχάσετε να ευχηθείτε σήμερα, 22 Δεκεμβρίου, μέρα του χειμερινού ηλιοστάσιου, που πιάνουν όλες οι ευχές!
Εικοσιδύο Δεκεμβρίου. Καλό χειμώνα, καλή χρονιά. Ζήτω ο Ήλιος.